Хоршоо үг
номхон [хоршоо үг]
(даруу төлөв), номхон хүлцэнгүй (хоршоо үг) (төлөв даруу, хүлээцтэй), төв номхон (хоршоо үг) (дөлгөөн даруу), зэрэгц номхон (жагсаалд, нийтэд хандаж хэлэх үг), номхон боловч нум сумтай (харахад төв, шударга мэт боловч хорон муу санаатай), номыг нь сурахгүй ч, номхныг нь сур (зүйр үг) (эрдэм номыг нь сураагүй ч гэсэн дөлгөөн тогтуун ааш авиртай бай), номхон бурхныг нохой долооно (зүйр үг) (төлөв дарууг нь ашиглан дээрэлхэх), номхон ардыг дарлаж, ноёдын бөгсийг долоох (цэцэн үг) (төлөв даруу хүнийг дээрэлхэн, ноёд дарга нарт долигонох) амьтныг эдэлгээнд сургаж элдэв зангүй болгосон нь номхон морь (элдэв ааш авиргүй морь), номхон моринд ногт олон (зүйр үг) (дорой номой байвал дээрэлхэх хүн олон байх), номхон морины ногт, догшин морины чөдөр болох (зүйр үг) (үг дуугүй, үнэнч шударгаар зарагдах).
ноолуур [хоршоо үг]
(мал, амьтны үс унгас), ноостой ямааг самнаж зовооно, ноолууртай тэмээг зулгааж зовооно (зүйр үг) (үйл лайгаа эдлэх) ноолуураар хийсэн эд ноолуур цамц (амьтны зөөлөн унгарил үсийг боловсруулан хийсэн цамц) өрөм, зөөхийний дор наалдан тогтсон тослог өтгөн зүйл сүүний ноолуур (сүүний дор үлдсэн тослог өтгөн зүйл).
нөж [хоршоо үг]
(бүлэгнэж өтгөрсөн болон шингэн цус) (шилжсэн утга) (х.а.а) хар нөж (хүн, амьтныг хараах үг).
нөмрөг [хоршоо үг]
(нөмрөгийн багийн дөрвөн далавчтай хорт шавж).
нөхөр [хоршоо үг]
(а.анд нөхөр, хамтрагч б.амьдралаа холбон дэр нэгтгэсэн эр), хоршоо нөхөр (хоршоо үг) (анд нөхөр, холбоо сүлбээ) хэн нэгнийг албархаг өнгөөр дуудахад хэрэглэнэ хуучир. цэрэг эр.
нугалаа [хоршоо үг]
(хунирч үрчийснээс үүсэх ором) уул нурууны залгалдсан газар ба газар усны тахиралдсан хэсэг дуу хөгжмийн айзам хөгийн чимэг дууны нугалаа (дууны хөгийг өөрчилж байгаа нь) бөхийн барилдааны давааны ээлж дараа, дүйз нугалаа хүлээх (ээлж дараагаа хүлээх) шүлгийн мөр дэх утгын цэглэлт, хэмнэл нугалаа гарган унших (шүлгийн утгат хэсгийг тодруулан хэмнэл тааруулан унших).
нугас [хоршоо үг]
(усны шувууд), боржин нугас (амьтан судлал) (ногоон алаг нугастай адил нэгэн зүйл гэрийн тэжээмэл шувуу, тэрмэн нугас), бохио нугас (амьтан судлал) (боржин нугаснаас томхон, хошуу сунамхай, мах нялуун, загасаар хооллодог нэгэн зүйл шувуу), бяд нугас (амьтан судлал) (хошуу шуумгай, бие бяцхан загасаар хооллодог шувуу, мах нь нялуун учир хүнсэнд хэрэглэдэггүй), лам нугас (амьтан судлал) (ангир), хувин нугас (амьтан судлал) (жигүүртээ цагаан бидэр бүхий нэг зүйл нугас), нугасан хошуут (амьтан судлал) (бие тарган, хүрэн өнгөтэй, сүүл охор бөгөөд өргөн, ам нь нугасны хошуутай адил нэгэн зүйл дэлэнт амьтан), нугасан таваг (ургамал судлал) (ой шугуйн хөвөө, хээр тал, сүүдэрлэг чийгтэй газар, гуу жалганд ургадаг, хөх цэцэгтэй нэг наст өвс цэцэг нь эмд орно), нугасан цоохор (ургамал судлал) (олон наст өвс, нийлмэл навчтай, жижиг навч нь гурав, өргөн өндгөлжин хэлбэртэй, бүхэл өвс нь эмийн найрлагад ордог), нугас дуурайж, элээ усанд унах (өөрийн чадвараа мэдэхгүй бусдыг дууриан онгирч бүтэлгүйтэх), нуур далай шиг идээтэй, нугас галуу шиг үртэй (зүйр үг) (өнөр өтгөн, хангалуун амьдрах), нугас шувуу ирэхэд нуурын ус гэсдэг, харцгай шувуу ирэхэд хангайн цас хайлдаг (зүйр үг) (усны шувууд ирэхээр урин дулаан цаг, хавар болдог).
нутаг [хоршоо үг]
(эх нутаг), нутаг ус (хоршоо үг) (төрж өссөн, амьдарч буй орон нутаг), нутаг усныхан (тухайн хүнийхээ нэг газар амьдарч буй хүмүүс), нутаг нутгийн хүн (газар газрын хүн, амьдран суудаг орон нутаг өөр хүмүүс), нутаг сахих (а.төрсөн газартаа насаараа амьдрах нүүдэл хийлгүй буйран дээрээ удаан суух б.(шилжсэн утга) бүсгүй хүн хадамд гаралгүй гэртээ өтлөх), нутаг дэвсгэр (хоршоо үг) (тухайн улс орны эзэмшил газар), эх нутаг (хоршоо үг) (төрж өссөн харьяат орон), нутаг дархлах хуучир. (феодлын төрд онцгой хүчин зүтгэгсдэд олгосон газар), нутаг заагдах (хэргийн шийтгэл болгон амьдрах газрыг нь зааж өгөх, цөлөгдөх), нутгийн нуруу түших (өсч төрсөн газар орондоо амьдрах), нэрийн хор, нутгийн бузар (цэцэн үг) (нэр хүнд сэвтээх зүйл), нэг усанд нутагтай, нэг бэлчээрт бараатай (зүйр үг) (айл аймаг байх), ноён нутагтаан л хүндтэй, номтой лам газар болгонд хүндтэй (зүйр үг) (эрдэм мэдлэгтэй хүн хаа ч хэрэгтэй), нутгаа голох хүн үгүй, эхээ голох хүүхэд үгүй (зүйр үг) (муу ч гэсэн өөрийн юм сайхан) буурь, бууц айлын нутаг (айлын гэрийн бууц) нутаг дээр орхигдох (гэрийн буйран дээрээ хаягдах), нутаг солих (амьдарч буй газраасаа нүүн өөр газар очих, шилжих), нутаг сэлгэх (нутаг солих), хар нутаг (айлын нүүсэн эзгүй буурь, бууц), хар нутагт хаягдах (айлын буурин дээр хоцрох), буурь нутаг (хоршоо үг) (нутаг бууц), нутаг бууц (хоршоо үг) (амьдран суух газар, бууц), нутаг бэлчээр (хоршоо үг) (мал бэлчих газар), нутгийн зоргодос (ургамал судлал) (өндөрдүү, навч нь нарийхан урт, цэцэг нь ишнийхээ оройд ургана, шар өнгөтэй, жимс нь зууван хэлбэртэй олон болон нэг наст өвс, эмийн найрлагад орно).
нүдүүр [хоршоо үг]
(зодох, жанчих хэрэгсэл).
нүүр ам [хоршоо үг]
(хүн, амьтны толгойн өмнө этгээд болон уруулын завсарх сүв), нүүр гар (хоршоо үг) (хүн, амьтны толгойн өмнө этгээд болон мөрнөөс хурууны шувтрах үе хүртэлх хэсэг), нүүр гарын алчуур (нүүр гараа арчдаг алчуур), нүүр царай (хоршоо үг) (а.хүний зүс царай б.(шилжсэн утга) өнгө төрх, байдал), нүүр зулчилзах (ичиж зовсон царай гаргах), нүүр жалмайх (ичиж зовохыг мэдэхгүй байх), нүүр улалзах (ихэд ичих), нүүр түлэх (ичээх, шившиг болгох), нүүр халах (ичиж зовох), нүүр халаахнүүр шарах (ичээх), нүүрэнд гал ноцох мэт болох (туйлын их ичих), нүүрнээс гал гарах (ихэд ичих, санаа зовох), нүүр хийх газаргүй болох (ихэд ичиж зовох, түүнээсээ болж хүний өөдөөс эгц харж чадахгүй байх), нүүр хагарах (а.олны өмнө ичиж зовохоо болих, биеэ барихаа болих б.танилцах, ойртон нөхөрлөх), нүүр тахлах (а.хүнд бага ч гэсэн юм өгөх б.хүнд байдалд орсон үед тусалж дэмжин нэр төрийг нь муутгалгүй авч гарах), нүүрээ ширлэх (ичиж зовохоо байх, хүн чанаргүй загнах), нүүр бөхтэй (зузаан нүүртэй), зузаан нүүртэй (ичиж зовохыг мэдэхгүй), нүүр баатар (ичих зовох зүйлгүй бардам), нүүр дүүрэн (тарган цатгалан), нүүр дүүрэн инээмсэглэх (сэтгэл ихэд ханамжтай инээмсэглэх), нүүр харагдтал зүлгэх (тухайн зүйлд хүний нүүр царай харагдтал цэвэрлэх), нүүрэн дээрээ (өнгөндөө, гаднаа), нүүрэн дээр нь хэлэх (алдаа дутагдлыг нь ил тодоор өөрт нь хэлэх), нүүр халуун (зайлсхийх, эс зөвшөөрөхөд хэцүү байдал), нүүр нүдгүй (а.хаа сайгүй, зай завсаргүй б.ширүүн, их), хоёр нүүртэй хүн (эсрэг тэсрэг хоёр этгээдэд үнэнч байдал үзүүлж, хоёуланд нь тал засагч), нүүр нүдгүй цохих (хаа сайгүй, хамаагүй цохих), нүүр улайж, нүд бүлтийх (цэцэн үг) (ихэд айж гайхах), ичих нүүрэндээ илэг наах (цэцэн үг) (муу үйл хийгээд огт зовохгүй, тоохгүй байх), нүүр өгөхөд хамар авахгүй (цэцэн үг) (гар бариад бугуй барих), нүүргүй олзноос, нүүртэй гарз дээр (шударга бус олзноос шударгаар алдсан гарз дээр), нүүрийг нь угаах гээд нусаа түрхэх (нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлох гэдэгтэй адил), нүүрийн хөөг угаавал арилна, нүглийн хөө үхэвч арилахгүй (зүйр үг) (гутамшигт хэрэг явдал үйлдвэл хэзээ ч үл мартагдана) (шилжсэн утга) хүмүүсийн хоорондын найр тал, нэр хүнд нүүр муутай (а.нэр муутай б.найз нөхөдгүй), нүүр сайтай (а.нэр хүндтэй б.олон найз нөхөдтэй), нүүрийн буянтай (нэр хүндтэй хүн, олонд сайн нэртэй), нэр нүүр (хоршоо үг) (нэр хүнд), нүүрээ буруулах (а.эгцлэн харахгүй байх б.(шилжсэн утга) зангаа хувиргах, уулзахаас зайлсхийх), нүүр харах (а.уулзах б.(шилжсэн утга) танилаар тал тохой татах), нүүр тал харах (танилаар тал тохой татах, зүй бусаар дотночлон үзэх), нүүр өгөх (а.эелдэг зан гаргах, найр тавих б.эрхлүүлэх), нүүр алдах (нэр хүндгүй болох), нүүрээ барах (нэр хүндээ алдах), нүүр үзүүлэх (эелдэг зан ааш гарган найрсаг хандах), нүүрээ улалзуулах (олны өмнө муугаа дуудуулж, ихэд ичих), нүүр шагнах (найрсаг, ая талтай хандах), хоёр нүүр гаргах (санаа зорилго, ажил үйл өөр хүмүүст нэгэн зэрэг үйлчлэх), нэрийн хор, нүүрний хир (цэцэн үг) (нэр хүнд сэвтээх зүйл) юмны өвөр буюу өнгөн тал авдрын нүүр (авдрын урд тал), номын нүүр (ном бичгийн өнгөн тал) ном, сонин, сэтгүүлийн хуудасны нэг тал тавдугаар нүүр (тавдахь хуудас) албан бичгийн эхэнд хэвлэсэн буюу дарсан тусгай тэмдэглэл албан бичигт нүүр дарах (албан бичигт тусгай тэмдэг дарах) сар жилийн эх хоёрдахь жилийн нүүр үзэх (хоёр жил болж байх), нүүр үзэх (а.уулзах б.цаг хугацааг туулан өнгөрөөх).
нэмэр [хоршоо үг]
(тухайн хүний зүгээс бусдад тусламж болгон өгч буй зүйл), хувь нэмрээ оруулах (өөрийн зүгээс ямар нэгэн зүйлээр бусдад туслах, дэм болох), далайд дусал нэмэр (цэцэн үг) (бага ч гэсэн тус болох зүйл).
нягт [хоршоо үг]
(аливаа ажилд нямбай, хянамгай хандах нь), нарийн нямбай (хоршоо үг) (болгоомжтой, хянамгай), нарийн тодорхой (хоршоо үг) (аливаа зүйлийн ойлгомжтой болоод ил тод байдал), нарийн хянамгай (хоршоо үг) (нямбай, хашир болгоомжтой), нарийн чанд (хоршоо үг) (аливаа зүйлийг хийж гүйцэтгэхдээ хянамгай, дүрэм журмыг баримтлах нь), нар, сар, цэцгийг намрын сар эвдэнэ, нарийн билиг ухааныг найдангуй мунхаг эвдэнэ (зүйр үг) (оюун ухаанаараа өөрөө сэдэж хийсэн зүйлийг атаархуу нэг нь устгана) (ярианы үг, хэллэг) харамч, өглөгч биш нарийн хүн (харамч хүн), нарийндаа хатах (ихэд харамлах), нарийн агар (ургамал судлал) (заарт модны язгуур, дулаан уур амьсгалтай газрын ууланд ургах мод), нарийн гол өвс (ургамал судлал) (усны хөвөө, нойтон хужиртай, цөөрмийн хөвөөгөөр ургадаг олон наст өвс), нарийн зэгс (ургамал судлал) (иш нь шулуун өндөр олон наст өвс цэцгийн үндсээр нь эм хийнэ), нарийн хоншоор (ургамал судлал) (хээр тал, усны хөвөөгөөр ургадаг олон наст өвс), нарийн цэцэг (ургамал судлал) (нуга, голын хөвөөгөөр ургадаг өвс), үслэг нарийн цэцэг (ургамал судлал) (хээр, тал газар ургадаг олон наст өвс).
нялуун [хоршоо үг]
(ичгүүргүй, зусар зан), зусарч нялуун (хоршоо үг) (бялдууч зан ааш), нялуунаас шулуун дээр, нялцгайгаас аглиун нь дээр (зүйр үг) (аливаа зүйлд шулуун шударга байх хэрэгтэй), ширүүн үгэнд бүү цухалд, нялуун үгэнд бүү итгэ (зүйр үг) (аливаад буурь суурьтай, төлөв төвшин хандаж бай).
нялх нярай [хоршоо үг]
(төрөөд удаагүй хүүхэд), нялх биетэй, нойтон үстэйгээсээ (хар нялхаасаа), нялх тугал барсаас айхгүй (цэцэн үг) (бага балчир хүн, амьтан аюулыг мэдэхгүй), өчүүхэн нялхад эхийн сүү өсөх цагт эцгийн элбэрэл (зүйр үг) (бага балчир хүүхдэд эхийн сүү шиг хэрэгтэй зүйл байхгүй, харин өсөх насанд эцгийн сургаал шиг хэрэгтэй зүйл байхгүй) өвс ургамлын ургаж байгаа, дөнгөж цухуйсан нь нялх нахиа (ургамлын сая урган цухуйж буй нахиа), нялх ногоо (цухуйгаад удаагүй ногоо), нялх ногоонд хур хэрэгтэй, нялх хүүхдэд сургаал хэрэгтэй (зүйр үг) (хүүхдийг багаас нь зөв хүмүүжүүлэх нь чухал) (шилжсэн утга) эрт, бага залуу нялх балчир үе (хүмүүжиж томоожоогүй бага насны үе), хар нялх (бага балчир), хар нялхаасаа тоглож өссөн нутаг (бага наснаасаа тоглож өссөн эх нутаг), нялх зун (зун болоод удаагүй байгаа нь) (шилжсэн утга) хүний ухаан санаа, зан ааш томоожоогүй, хүүхэд мэт нялх зан (хүүхдийн зантай адил гэнэн хөөрүү, бодлогогүй зан байдал), нялх бодолтой хүн (хүүхэд адил гэнэн, томоогүй санаатай хүн).
нялцгай [хоршоо үг]
(тамир тэнхээ сууж амжаагүй бага балчир) (шилжсэн утга) аймхай, хулчгар.
ов мэх [хоршоо үг]
(бусдыг хууран мэхлэх бусар арга), ов мэх зохиох (бусдыг хууран мэхлэх уран башир арга сэдэх), ов мэх хэрэглэх (бусармаг арга хэрэглэн бусдыг хуурах), ов мэхэндээ оруулах (бусдыг хуурч мэхлэн өөрийн үгээр болгох), ов заль (хоршоо үг) (арга мэх), ов залиар авах (хүний юмыг арга мэхээр авах), ов явуулга (хоршоо үг) (бусдыг хууран мэхлэх ажиллагаа).
овоо [хоршоо үг]
(уул болон уулан дээр босгосон тахилгын зүйл), овоо босгоогүй бол шаазгай хаанаас суух вэ (зүйр үг) (тухайн хэрэг гарах орчин нөхцөлийг нь бүрдүүлээгүй бол хэрэг юунд гарах), олны буян, овооны хишиг (зүйр үг) (олны дэм тусаар олдсон зүйл).
овоохой [хоршоо үг]
(хэд хэдэн мод босгож, үзүүрийг нь нийлүүлэн боогоод, бусад модыг нь түүнд дэрлүүлэн, ан амьтны арьс, үйс, холтос, бөс даавуу зэргээр бүрсэн оромж) муу гэр овоо байвал шувуу суудаг, овоохой байвал хүн буудаг (зүйр үг) (овоолж хураасан зүйл дээр шувуу үргэлж суудаг, оромж гэр байвал тэнд хүн амьдардаг). овор (нэр үг)бараа сүр, үзэгдэх гадаад байдал овор хүнд бие (нүсэр, том бие), овор багатай хүлээн авагч (авсаархан, бага хэмжээтэй хүлээн авагч) хүний дүр төрх, байр байдал овор багатай хүн (наснаасаа залуу харагдах хүн), овор ихтэй (наснаасаа хөгшин харагдах нь), овор суух (нас ахиж хөгширч буйн шинж тэмдэг илрэх), овор байдал (хоршоо үг) (юмны харагдах хэлбэр), овор дүр (хоршоо үг) (а.хүний нүүр царайы байдал б.юмны гаднах дүр, төрх), овор төрх (хоршоо үг) (хүний нүүр царайны гадаад байдал) нөхцөл байдалд зохицуулан ааш зангаа хувиргах нь овор гаргах (а.ямар нэгэн хэрэг явдалд тохируулан зохих дүр байдал гаргах, намба заах б.бусдад эвгүй зан гаргах буюу загнах), овор заах (овроороо түрээ барьж дээрэнгүй зан байдал үзүүлэх), овор ихэдвэл доройтно (цэцэн үг) (хөгширч ядрах).
огли тогли [хоршоо үг]
(а.өвс ургамлын энд тэнд, ганц ганцаар ургасан нь б.алст юмны нэг хоёроороо харагдах байдал).
оёх шидэх [хоршоо үг]
(хол хол хатган хооронд нийлүүлж бэхлэх), оёх эсгэх (хоршоо үг) (ямар нэгэн зүйл урлахаар эх загварыг гаргах, оёж хатгах), олохоосоо өмнө барагч, оёхоосоо өмнө урагч (зүйр үг) (аливаа зүйлийг хийж бүтээх чадваргүй хүн) мэс ажилбарын дараа эсгэж зүссэн махбодыг нийлүүлэн бэхлэх.